موسمياتي تبديلي ۽ سنڌ جو زرعي مستقبل

موسمياتي تبديلي ۽ سنڌ جو زرعي مستقبل

سنڌ،  پاڪستان جو زرعي لحاظ کان اهم صوبو آهي. جنهن جي زرخيز زمين تي وڏي پيماني تي زرعي پيداوار ٿيندي آهي. هاڻي موسمياتي تبديلي جي  ڪري سنڌ جو هاري بدحال آهي. وڌندڙ گرمي، غير متوقع مينهن ، پاڻي جي گهٽتائي، ۽ مٽي جي خرابيءَ جي ڪري روايتي فصلن جي پيداوار ۾ ڏينهن و ڏينهن گهٽتائي ٿي رهي آهي، جيڪا لکين زراعت سان وابسطه ماڻهن جي معيشت کي متاثر ڪري رهي آهي. انهن مسئلن کي حل ڪرڻ لاءِ، سنڌ ۾ متبادل ۽ موسمياتي تبديلي جي فصلن جي پوک کي واڌارو ڏيڻ ضروري آهي. هي مضمون سنڌ جي زراعت تي موسمياتي تبديلي جي اثرن، روايتي فصلن جي گهٽ اپت لهڻ، ۽ متبادل فصلن جي  تي بحث ڪري ٿو، ان سان گڏوگڏ مستقبل جي لاءِ تجويزون پڻ  پيش ڪري ٿو

 سنڌ اندر ڏينهن و ڏينهن گرمي جو پد وڌندو ٿو وڃي جنهن جي ڪري روايتي فصل متاثر ٿي رهيا آهن. گذريل سال خريف ۽ ربيع جي فصلن جي اپت ۾ ڪافي گهٽتائي نظر آئي آهي.  مثال طور، گرمي جو اثر ڪري ڪپھ جي ڦٽڻ ، سارين ۽ ڪڻڪ جي فصلن ۾ داڻو گهٽ هجڻ جون خبرون هلن پيون. موسمي تبلي جي ڪري مينهن جي روايتي چڪر تي به اثر پيو آهي. ڏڪار ۽ ٻوڏ جي ڪري فصلن کي نقصان ٿي رهيو آهي. ڪڏهن گهٽ مينهن نه هجڻ جي ڪري ڏڪار پيدا ٿئي ٿو ته ڪڏهن گهڻي مينهن جي ڪري ٻوڏ جي صورتحال پيدا ٿئي ٿي، جيڪي ٻئي فصلن ۽ زرعي زمين لاءِ نقصانده آهن..

.موسمياتي تبديلي جي ڪري پهاڙن ۾ گليشيئرن جي ڳرڻجي ڪري ندين ۾ پاڻي جي وهڪري ۾ واڌ يا  گهٽتائي ٿيندي رهي آهي جنهن جو سڌو سنئون اثر زراعت تي ٿي رهيو آهي.. سنڌو درياھ، جيڪو سنڌ  لاءِ زندگي آهي، ۾ پاڻي جي سطح گهٽجي رهي آهي، جنهن جي ڪري زراعت کي شديد نقصان ٿي رهيو آهي 

. مٿين سببن جي ڪري سنڌ جي زمين   سم ۽ ڪلر۾ تبديل ٿي رهي آهي جنهن سان زرعي زمين جي زرخيزي ۾ گهٽتائي ٿي رهي آهي. غير مناسب ۽ آلودي  پاڻي جي ڪري مٽي ۾ سم ۽ لوڻ جو مقدار وڌي رهيو آهي، جيڪو فصلن جي پيداوار کي گهٽائي رهيوآهي موسمياتي تبديلي جي ڪري پڻ  بيمارين ۾ واڌارو ٿي رهيو آهي، جيڪي فصلن کي نقصان پهچائي رهيو آهن گرمي پد ۾ واڌاري جي ڪري ڪيترائي نئيون بيماريون پيدا ٿي رهيون آهن، جيڪي فصلن جي صحت کي متاثر ڪري رهيون آهن 

سنڌ جي زراعت ۾ روايتي طور تي ڪجھ وڏن فصلن تي ڀروسو ڪيو وڃي ٿو، جن ۾ ڪپھ، چانور، ڪڻڪ، ۽ ڪمند شامل آهن. پرموسمياتي تبديلي جي ڪري اهي فصلون خطري ۾ آهن. ڪپھ جو فصل گرمي جي دٻاءُ ۽ پاڻي جي کوٽ جي ڪري شديد متاثر ٿي رهيو آهي. گرمي جي ڪري ڪپھ جي ڦٽڻ ۾ گهٽتائي ٿي رهي آهي، ۽ پاڻي جي گهٽتائي جي ڪري فصل کي مناسب پاڻي نه ملي رهيو آهي.   چانور جي فصل کي پاڻي جي وڏي مقدار ۾ گهربل هو:ندي آهي، پر پاڻي جي کوٽ ۽ غير متوقع مينهن جي ڪري چانور جي پيداوار ۾ به گهٽتائي ٿي رهي آهي. ان سان گڌ وگڌ  ڪڻڪ نسبتا وڌيڪ خشڪي برداشت ڪندڙ فصل آهي، پر گرمي جي دٻاءُ ۽ غير متوقع مينهن جي ڪري ڪڻڪ جي پيداوار به متاثر ٿي رهي آهي ڪمند جي فصل کي به پاڻي   وڏي مقدار ۾ گهربل هوندو آهي، ۽ پاڻي جي کوٽ جي ڪري ڪمند جي پيداوار ۾ گهٽتائي ٿي رهي آهي. انهن روايتي فصلن جي پيداوار ۾ گهٽتائي جي ڪري زراعت ڪندڙن جي آمدني ۾ گهٽتائي ٿي رهي آهي، ۽ خوراڪ جي سلامتي جي خدشا به وڌي رهيا آهن.

 موسمياتي تبديلي جي اثرات کي گهٽائڻ لاءِ، سنڌ ۾ متبادل فصلن جي پوکڻ ضروري آهي. ڪجھ اهم متبادل فصلن ۾ هيٺيان شامل ٿي سگهن ٿا. جنهن ۾ ٻاڄري،  جو،  جوار۽ ڪجھ گاهن جا قسم جيڪي خشڪي کي برداشت ڪنري سگهن. اهرڙن گاهن جيئن روڊز گاھ، ڪلر مار گاھ، اللفا ، برسيم سميت مختلف گاھن جا فصلن  جي پوک کي واڌارو ڏيڻ گهرجي. اهي  گهٽ پاڻي ۾ پوکي سگهجن ٿا ۽ گرمي برداشت ڪري سگهن ٿا. انهن فصلن جي غذائي قيمت به وڌيڪ آهي، ۽ اهي خوراڪ، جانورن لاءِ کاڌو، ۽ بايو فيول جي پيداوار لاءِ استعمال ٿي سگهن ٿا . مسور، چڻا، ۽ مۡڱن جهڙيون داليون مٽي ۾ نائٽروجن وڌائي مٽي جي زرخيزي کي بهتر بڻائي سگهن ٿيون. اهي فصلن پروٽين جي لحاظ کان ٻڌل آهن ۽ خوراڪ جي سلامتي ۾ اهم ڪردار ادا ڪري سگهن ٿيون.

وڻ سنڌ ۾ ماحولياتي ۽ معاشي طور فائدو ڏيئي سگهن ٿا. وڻ ڪاربن ڊاءِ آڪسائيڊ گئس کي جذب ڪندي موسمياتي تبديلي کي منهن ڏيڻ ۾ مدد ڪري سگهن ٿا، مٽي جي ڪٽائي کي روڪين ٿا، هوا جي معيار کي بهتر بڻائين ٿا ۽ جر جي پاڻي جي سطح وڌائين ٿا.  ان کان علاوه، وڻ، ڪاٺ جي پيداوار، ميوي جي پوک ذريعي آمدني پيدا ڪرڻ جا موقعا فراهم ڪن ٿا، ميون ۾ انب، زيتون، ٻير ۽ کجيون، تمام گهڻو منافع بخش آهن. ڪيترائي وڻ، جهڙوڪ ٻٻر ۽ سهانجڙو  ٻڪرين ۽ رڍن لاءِ کاڌي جو قدرتي ذريعو پڻ ڪم ڪن ٿا، جيڪي هارين لاءِ کاڌ خوراڪ جي قيمت گھٽائي ٿو ۽ جانورن جي صحت کي بهتر بڻائي ٿو. حڪومت کي گهرجي ته هارين کي ڪاربن ڪريڊٽ جهڙن پروگرامن حصو ڪن جيئن سنڌ سرڪار هوا جي پکن ذريعي پئسا ڪمائي ٿي. وڻن جي پوک کي ترقي ڏيڻ سان، سنڌ نه رڳو پنهنجي ماحول کي بهتر بڻائي سگهي ٿي پر پنهنجي ماڻهن لاءِ پائيدار معيشت پڻ پيدا ڪري سگهي ٿي 

 پاڻي کوٽ کي منهن ڏيڻ لاءِ ڊرپ سيرابي ۽ اسپرينڪلر سسٽم جهڙن موثر پاڻي ڏيڻ جي ٽيڪنالاجين ترقي وٺرائي وڃي، مناسب پاڻي جي وسيلن جي انتظامڪاري ڪندي برابري سطح تي پاڻي جي ورڇ کي يقيني بڻايو وڃي، موسمياتي سمارٽ زرعي طريقن ايگروفاريسٽري، ڪارپوريٽ فارمنگ، ۽ محفوظ زرعي طريقن کي ترقي ڏيڻ گهرجي، تحقيق ۽ ترقي موسمياتي تبديلي کي نظر ۾ رکندي مزاحمتي فصلن جي قسمن ۾ تحقيق ڪرڻ 

سنڌ جي زراعت کي موسمياتي تبديلي جي اثرن کان بچائڻ لاءِ متبادل فصلن جي پوک کي فروغ ڏيڻ ضروري آهي.  اناج، دالون، تيلي فصل، ۽ گاھ جا فصل سنڌ جي زراعت لاءِ وڏي صلاحيت رکن ٿا. ان سان گڏوگڏ، پاڻي جي بچاءُ، مارڪيٽ تائين رسائي، ۽ حڪومتي مدد جي ذريعي سنڌ جي زراعت کي خوشحالي ڏانهن وڌائي سگهي ٿو.

Video: Community Health Workers and Inclusion

Photo: Thanks to HANDS Pakistan

HANDS Pakistan has developed a successful model of Community Health Workers (CHWs), known as Marvi or Noor workers, who play a vital role in delivering healthcare and social support to underserved communities. The number of HAND's CWDs exceeds 4000 women. These workers are key to promoting inclusion, especially for children and elders with disabilities, by addressing barriers to access and awareness at the grassroots level. Organizations like HANDS Pakistan, which are committed to supporting marginalized communities through CHWs, can adopt and expand similar models to create more inclusive and accessible societies.

In the video below, BBC Urdu highlights the powerful story of a CHW who is also a mother of a child with a disability. Despite facing societal challenges, she continues to work tirelessly, breaking down barriers and advocating for a more inclusive future. Her resilience reflects the strength of women who are transforming lives in their communities.

Watch the full report to see how local efforts are making a lasting impact.

 

مصیبتوں پر فتح پاکر، کامیابی حاصل کرنے کا راز

 مصیبتوں پر فتح پاکر، کامیابی حاصل کرنے کا راز

"ہر کامیاب شخص کی ایک دردناک کہانی ہوتی ہے۔ ہر دردناک کہانی کا ایک کامیاب اختتام ہوتا ہے۔ درد کو قبول کریں اور کامیابی کے لیے تیار ہو جائیں۔" یہ کہاوت خاص طور پر معذور افراد کی زندگی پر غور کرتے ہوئے گہری سوچ پیدا کرتی ہے۔ ان افراد کو اپنے راستے میں کامیابی حاصل کرنے کے لیے اکثر نمایاں رکاوٹوں کا سامنا کرنا پڑتا ہے، اور انہیں منفرد چیلنجز کا سامنا کرنا پڑتا ہے۔ تاہم، بار بار، وہ حیرت انگیز لچک کا مظاہرہ کرتے ہیں، مصیبت کو فتح میں تبدیل کرتے ہیں۔ یہ مضمون معذور افراد کی زندگیوں پر مصیبت کے گہرے اثرات کا جائزہ لے گا، ان کے بے مثال مضبوط عزم اور معاشرے کو ان کے قیمتی اسباق کو اجاگر کرنے کا موقع فرہم کرے گا۔

:مصیبت کا بوجھ

معذور افراد کے لیے زندگی اکثر مسلسل چڑھائی کی جنگ ہوتی ہے۔ جسمانی، حسی یا ذہنی خرابی روزمرہ زندگی میں نمایاں رکاوٹیں پیش کر سکتی ہے۔ ناقابل رسائی ماحول میں چلنے پھرنے سے لے کر سماجی تعصبات اور امتیاز کا سامنا کرنے تک، یہ افراد اکثر شدید مشکلات کا سامنا کرتے ہیں۔ انہیں تعلیم، روزگار اور صحت کی دیکھ بھال تک محدود رسائی کا سامنا کرنا پڑتا ہے، جس سے ان کے چیلنجز مزید بڑھ جاتے ہیں۔

ان تجربات کا جذباتی طؤر پر گہرا نقصان ہو سکتا ہے۔ تنہائی، مایوسی اور مایوسی کے احساسات غیر معمولی نہیں ہیں۔ اپنی حدود کو عبور کرنے اور اپنی صلاحیت ثابت کرنے کی مسلسل جدوجہد ذہنی اور نفسیاتی طور پر نمایاں اثر ڈال سکتی ہے۔ تاہم، ان سنگین رکاوٹوں کے باوجود، بہت سے معذور افراد نہ صرف زندہ رہتے ہیں بلکہ ترقی بھی کرتے ہیں۔

:لچک کے بیج

مصیبت، اگرچہ بلاشبہ تکلیف دہ ہے، لیکن یہ ترقی اور تبدیلی کے لیے ایک طاقتور محرک بھی ہو سکتی ہے۔ چیلنجز کو عبور کرنے کا عمل ہی لچک، موافقت اور خود اعتمادی کا گہرا احساس پیدا کرتا ہے۔ معذور افراد اکثر منفرد مقابلہ کرنے کے طریقے، مسئلہ حل کرنے کی مہارتیں اور مضبوط عزم کا احساس پیدا کرتے ہیں۔ وہ اپنی طاقتوں کو قبول کرنا، اپنی کمزوریوں کی شناخت کرنا اور دنیا میں چلنے پھرنے کے لیے جدید طریقے تلاش کرنا سیکھتے ہیں۔

یہ لچک معذور افراد کی ان گنت کہانیوں میں واضح ہے جنہوں نے غیر معمولی کارنامے انجام دیے ہیں۔ معروف فنکاروں اور موسیقاروں سے لے کر کامیاب کاروباری افراد اور زمین کی تہذیب کے سائنسدانوں تک، ان افراد نے سماجی توقعات کو توڑا ہے اور لاکھوں لوگوں کو متاثر کیا ہے۔ ان کی کامیابی انسانی دماغ کی حیرت انگیز صلاحیت کا ثبوت ہے کہ وہ سب سے مشکل رکاوٹوں پر بھی قابو پا سکتا ہے۔

:دفاعات کو توڑنا اور شمولیت کو فروغ دینا

معذور افراد کی کامیابی کی کہانیاں صرف ذاتی کامیابیاں نہیں ہیں؛ ان کا پورے معاشرے پر گہرا اثر پڑتا ہے۔ وہ سماجی تصورات کو چیلنج کرتے ہیں، روایتی تصورات کو توڑتے ہیں اور زیادہ سے زیادہ سمجھ اور قبولیت کو متاثر کرتے ہیں۔ اپنی صلاحیتوں اور کامیابیوں کا مظاہرہ کرکے، وہ ثابت کرتے ہیں کہ معذوری ایک حد نہیں بلکہ ایک منفرد طرز زندگی، نقطہ نظر اور طاقت کا ذریعہ ہے۔

معذور افراد کو اپنی پوری صلاحیت تک پہنچنے کے لیے بااختیار بنانے کے لیے ایک جامع معاشرہ بنانا ضروری ہے۔ اس کے لیے ایک الگ نقطہ نظر کی ضرورت ہے جو جسمانی اور رویہ دونوں رکاوٹوں کو حل کرے۔ قابل رسائی بنیادی ڈھانچہ، جامع تعلیمی نظام اور مساوات پسندانہ روزگار کے مواقع ایسے ماحول کو فروغ دینے کے لیے ضروری ہیں جہاں معذور افراد دوسروں کی طرح ترقی کر سکیں۔

مزید برآں، سماجی رویوں کو چیلنج کرنا اور آگاہی کو فروغ دینا بھی اتنا ہی اہم ہے۔ معذور افراد کے منفرد کرداروں کو سراہ کرکے اور ان کی آوازوں کو بلند کرکے، ہم زیادہ جامع اور ہمدردانہ معاشرہ بنا سکتے ہیں۔

:لچک اور انسانی زندگی میں اسباق

معذور افراد کی زندگیاں ہر ایک کے لیے قیمتی اسباق پیش کرتی ہیں۔ ان کے بے مثال دماغ، مضبوط عزم اور مصیبتوں پر قابو پانے کی صلاحیت ہم سب کے لیے  حوصلہ افزا ہے۔ وہ ہمیں یاد دلاتے ہیں کہ اگر معذور افراد اتنی مشکلوں کے پاوجود  ترقی کر سکتے ہیں تو پھر مجموعی طؤر پر ہم ایک قوم کے ترقی کیوں نہیں کرسکتے